Miocensko tektonsko jezero u Rami

Miocensko tektonsko jezero u Rami obuhvaćalo je: naselja Orašac, Podoniš i Klanac, današnje Ramsko jezero, od naselja Jaklići do naselja Prozor, naselja Paljike i Borovnicu, Skrobučane, D. i G. Kranjčiće , dio naselja Lug, pa sve do fascinantnog kanjona rijeke Volujak na  istoku i istok- jugoistoku Općine Prozor-Rama. Površina jezera iznosila je oko 60 km². Morska voda odvojena od oceana Tethys postupno je dotokom rijeka i potoka prelazila u bočatu te na kraju u slatku. Tijekom srednjeg i gornjeg miocena (i starijeg pliocena) u tektonskoj potolini koja se stalno lagano spuštala istaložene su debele naslage lapora, gline, pješčenjaka i konglomerata debljine i do 300m. Klima u miocenu je prilično ujednačena i topla što je i omogućilo slabiji rast močvarne vegetacije. Jezero u miocenu, vjerojatno i u starijem pliocenu, više je puta slabije zamočvareno kako i pokazuju tanki slojevi s ugljenom u srednje- i gornjemiocenskim naslagama. 

Sl.1. Pogled s ceste Varvara - Orašac prema sjever- sjeveroistočnom dijelu Ramske tektonske potoline (u kojoj je smješteno naselje Prozor)

Sl.2. Srednji i najkarakterističniji horizont srednje- i gornjemiocenskih naslaga čine tanji slojevi s ugljenom, lapor…(Fotografirano u naselju Ripci)

Sl.3. Naselje Prozor smješteno je u sjever- sjeveroistočnom dijelu Ramske tektonske potoline – pogled sa sjever- sjeverozapada

 Sl.4. Srednji i najkarakterističniji horizont srednje- i gornjemiocenskih naslaga s ritmičkom  izmjena sekvencija:tvrđi tamnoplavi lapor, pješčenjak, glinovita komponenta…(Fotografirano u naselju Šćit)

 Sl.5. Istočni dio Ramske tektonske potoline s miocenskim jezerom – pogled s vrha Pasje stijene  prema naseljima D. i G. Kranjčićima, Lugu i Dugama

 Sl.6. Jugozapadni i zapad- jugozapadni dio Ramske tektonske potoline s miocenskim jezerom – pogled s uzvišenja Rata prema naseljima Orašcu i Podonišu

 Sl.7.Sutjeska rijeke Rame, južno od brane HE Rama, kojom  je oteklo miocensko jezero

 Sl.8. Današnje Ramsko jezero sa sutjeskom rijeke Rame

 Sl.9. Sutjeska i ostatci toka rijeke Rame nizvodno od brane HE Rama, prema naselju Lug (Z-I)

Krajem miocena i početkom pliocena tektonskim pokretima i rasjedanjem,  između planina  Čvrsnice, Prenja, Raduše, Ljubuše,Vranice i Vrana, nastao je manji rasjed (kod naselja Mluše) s pružanjem SZ-JI, koji je omogućio usijecanje, formiranje korita i toka rijeke Rame. Rijeka Neretva okreće svoj tok od Crnog prema Jadranskom moru, a rijeka Rama jakom regresivnom erozijom usijeca sutjesku i kanjon („ždrilo“) prema naselju Lug i sve do ušća u Neretvu. To je dovelo do istjecanja vode, postupnog spuštanja erozijskog basisa i nastanka više miocenskih jezerskih terasa na kosi Mejdan, sjeverozapadno od naselja Prozor. Jezerske terase nastale su najvećim dijelom u mlađem horizontu (sloju), u srednje- i gornjemiocenskim naslagama…

Sl.10. Sedimenti na kosi Mejdan

 Sl.11. Orijentiranje u prostoru (na dodiru dviju jezerskih terasa)

 Sl.12. Kartografski prikaz topografskog smještaja i geografskog položaja kose Mejdan i nekih navedenih toponima

 Sl.13. Terase se uglavnom pružaju SSZ – JJI, prosječne dužine 250m i širine 30m

 Sl.14. Mlađi horizont srednje- i gornjemiocenskih naslaga, paleozojskog porijekla, koje su slabije cementirane (Naslage na kosi Mejdan)

Sl.15. Terasa

Sl.16. Terasa

 Sl.17. Terasa

 Sl.18. Prekrasan pogled prema miocenskim jezerskim terasama na kosi Mejdan, sjeverozapadno od naselja Prozor

 Sl.19. Vidljivo je dobro oblikovanih više terasa s neznatnom relativnom visinom

 Sl.20. Dio miocensko-pliocenske tektonske potoline s današnjim umjetnim Ramskim jezerom

…I život je tekao uz jezero. Među živim bićima počinje najznačajniji proces hominizacije ( i prvi tragovi dvonožaca). Oko miocenskog jezera,vjerojatno, obitavao je i Ramapithecus (Ramski čovjekoliki majmun možda je mogao nakratko hodati i na dvije noge (preci današnjih ljudi?!)). Tu su i prapolukopitari, prakopitari i prazvijeri: nosorozi, svinje, konji, antilope, slonovi, medvjedi, hijene...Dijelovi udubljenja miocenskog jezera i jezerske terase danas su obitavalište glavnine stanovništva Rame. Jezero nekad, jezero danas. Očuvajmo ih!!

Miro Pavličević, prof